Là một nhóm di tích đền tháp Chăm còn sót lại của Vương quốc Chămpa xưa, Tháp Pô Sah Inư nhữngh trung tâm thành phố Phan Thiết (tỉnh Bình Thuận) 7km về phía Đông Bắc.
Tọa lạc trên ngọn đồi khi xưa mang tên là đồi Bà Nài thuộc địa phận thôn Ngọc Lâm phường Phú Hài (xưa là Phố Hài), Po Sah Inư là trong số ba nhóm đền tháp Chăm thuộc phong nhữngh thiết kế thiết kế kiến trúc thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp Hòa Lai, tuy vậy tuy vậy với sự tháp Podam (Pô Tằm) ở huyện Tuy Phong và nhóm tháp Làng Gọ ở xã Thuận Hòa, huyện Hàm Thuận Bắc.
Đây là những nhóm đền tháp cổ của vương quốc Chămpa để lại cho tới ngày này ở miền Trung Việt Nam.
Khoảng cuối thế kỷ thứ 8 đầu thế kỷ thứ 9, người Chăm xây dựng nhóm đền tháp này với mục đích sử dụng sử dụng thờ vị thần Shiva - là trong số những vị thần Ấn Độ được sùng bái và tôn kính.
Thế kỷ 15, người Chăm xây dựng thêm một vài đền thờ với thiết kế đơn giản và giản dị để thờ công chúa Po Sha Inư, là con của vua Para Chanh hao. Công chúa tài tốt đức và phép ứng xử nên được người Chăm đương thời yêu quý.
Tuy chỉ có kích thước vừa và nhỏ, nhưng Tháp Pô Sah Inư chắt lọc được những tinh hoa nhân viên nhân viên kỹ thuật chỉnh sửa điều chỉnh thiết kế và nghệ thuật thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp trang trí của người Chăm xưa tạo ra vẻ uy nghiêm và kỳ bí. Nhóm đền tháp Po Sah Inư là trong số những cụm tháp Chăm còn tương đối nguyên vẹn.
[Về Tây Ninh ghé thăm tháp cổ Bình Thạnh hơn 1000 năm tuổi]
Nhóm đền tháp Po Sah Inư có 3 tháp gồm Tháp Chính (tháp A), tháp thờ thần Lửa (tháp C) và tháp B thờ bò thần Nandin (cuối thế kỷ 19 vẫn còn đó, tiếp theo đã mất).
Đây là nhóm đền tháp duy nhất được xây dựng trên đồi cao gần biển trong phong nhữngh thiết kế thiết kế kiến trúc thẩm mỹ và làm đẹp Hòa Lai của nền văn hóa truyền thống Chămpa, trong lúc toàn bộ những tháp khác đều tọa lạc trên đồi cao hoặc khu vực đồng bằng xa biển. Vì sao chỉ có nhóm tháp này được xây dựng gần biển, cho tới nay vấn đề này đang là thắc mắc chưa xuất hiện lời giải đáp từ phía những nhà khoa học.
Các giá trị hiếm có của di tích về lịch sử dân tộc, niên đại, văn hóa truyền thống, thẩm mỹ và làm đẹp thiết kế thiết kế và những nội dung khác liên quan như sự nối lại lại giữa văn hóa truyền thống vật thể với văn hóa truyền thống phi vật thể, giữa lễ nghi tiệc tùng, lễ hội của xã hội người Chăm với tháp Po Sah Inư từ xưa đến nay chứng tỏ là nhóm đền tháp có vai trò quan trọng đặc trưng trong số những di tích thiết kế thiết kế ở địa bàn tỉnh Bình Thuận nói riêng và của cả di sản văn hóa truyền thống Chămpa nói chung.
Tháp Chính thờ thần chủ Siva, trong người tháp vẫn tồn tại bệ thờ Linga-Yoni là hình tượng của thần, có niên đại cùng thời với tháp cho tới nay. Từ thế kỷ 19-20, nhiều người thường gọi là tháp Phố Hài trùng với địa danh ở đây, trong sách “Inventaire descriptif des nonumorits Chăm do L’annap” của phòng khảo cổ học, sử học người Pháp H.Parmentier cũng gọi là tháp Phố Hài.
Khoảng từ thế kỷ 20 về sau người Chăm gọi là tháp Po Sah Inư là tên của công chúa, chị ruột của vua Podam và đều là con của vua Chăm ParaCkhô giòn mà sử Việt gọi là La Khải. Sau khi Po Sah Inư mất, Hoàng tộc Chăm đã xây đền thờ để thờ Bà trong khuôn viên tháp Phố Hài. Như vậy có thời kỳ nhóm đền tháp này tồn tại 2 tên là Phố Hài và Po Sah Inư.
Từ khoảng thế kỷ 16 trở về sau, đền thờ Bà bị sụp đổ, cùng tuổi thọ này cả 3 tháp trong nhóm cũng sụp đổ dần, tạo thành một tấm đất, gạch ốp ốp, đá dày gần 2m chứa đựng toàn bộ khuôn viên tháp. Lúc này người Chăm sử dụng luôn luôn tháp Chính vốn thờ thần Siva từ hơn 800 năm vừa qua để thờ công chúa Po Sah Inư.
Dấu tích của đền thờ được phát hiện qua đợt khai thác khảo cổ từ năm 1991-1995 tuy vậy tuy vậy với sự nền móng những đền thờ và rất nhiều những loại ngói lợp, ngói trang trí và vật thờ. Đợt khai thác lần này cũng đã phát hiện nhiều hiện vật quý gắn sát với những lễ nghi, tiệc tùng, lễ hội thời kỳ này như: tượng thần, tù và bằng gốm, bộ Rasun batau (Pesani), bình gốm, mảnh tai và một bàn chân bò thần Nandin bằng đá granit, ống điếu và vòi ấm bằng đất nung, chén, dĩa, nồi gốm…
Có thể khái quát lại một vài nét chính về thiết kế là toàn bộ những thể khối xây và điêu khắc của cả nhóm tháp tuyệt đối làm bằng gạch ốp ốp nung trước lúc xây dựng. Chất kết dính là vật liệu bằng vật liệu bằng nhựa thực vật mà chủ yếu là dầu rái.
Các trụ áp tường hình trụ, nổi trội là 2 trụ phía ngoài cửa của tháp Chính. Các mảng tường ít trang trí hoa văn mà thường để trơn hoặc chạm sâu vào gạch men ốp những ô hình chữ nhật.
Người xưa tuyệt đối không dùng vật liệu đá trong thiết kế thiết kế kiến trúc và trang trí thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp hoặc làm đà tạo lực trên thân và đỉnh tháp, ngoại trừ bệ thờ Linga- Yoni và một vài tượng thần, tượng bò thần Nandin.
Tháp Chính là tháp to và tối đa trong nhóm. Tháp cao 16m; có toàn bộ 3 tầng, hai tầng trên có thiết kế tương tự tầng dưới nhưng giảm dần kích thước như những rõ ràng thiết kế và thẩm mỹ và làm đẹp thẩm mỹ và làm đẹp. Cứ như vậy, nhỏ dần và cao vút lên trên với sự phần mái tháp.
Ở sống lưng chừng mái tháp có 4 lỗ thông hơi về 4 hướng, nhằm mục đích thông hơi và hút khí nóng trong người tháp ra ngoài, phần nào tạo sự cân bằng giữa phí a trong và phí ngoài, sự hòa hợp giữa thần linh và trời đất. Đây này đó là vấn đề vượt trội về tâm linh khi những chức sắc tiến hành triển khai lễ nghi và họ tin rằng, những vị thần từ cõi trên đi về bằng con đường này.
Tháp Chính cũng là nơi được triệu tập những giá trị về thiết kế thiết kế kiến trúc vật chất và tinh thần như về tâm linh, tín ngưỡng tôn giáo.
Ngày nay ngoài những vị chức sắc thay mặt đại diện cho tầng lớp tu sĩ người Chăm ở địa phương chủ trì hành lễ ở trong tháp, những người dân thường và khác quốc tế cũng rất có thể vào cầu khẩn thần linh ở bệ thờ Linga-Yoni, kể suốt ngày nghỉ lễ và ngày thường.
Tháp B cao 12m, có 3 tầng như tháp A nhưng nhỏ hơn. Trong lòng tháp thờ bò thần Nandin mà từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20 người dân địa phương vẫn thấy, tiếp theo không thấy nữa.
Trong đợt khai thác khảo cổ những năm 1991-1995, những nhà khảo cổ đã tìm thấy một vài mảnh và bàn chân của bò thần Nandin. Trước tháp có một sân lễ to, hiện nay dùng dựng rạp trong lễ Katê.
Tháp C do tác dụng nguyên thủy Open khởi động là thờ thần Lửa nên thiết kế chỉ có một tầng của cả chân đế, thân và đỉnh tháp, tháp có chiều cao 5m; chiều rộng mỗi cạnh gần 4m. Dấu vết sụp đổ cho biết thêm hàng trăm năm trước đó cho tới những năm 80 của thế kỷ 20, phần đỉnh và mái tháp bị sạt đổ tuy vậy tuy vậy với sự đế tháp bị mủn mục sâu vào nằm trong thân tháp.
Sau khi tu bổ tôn tạo xong, tính năng của tháp được sử dụng lại, nhưng chủ yếu là nơi người ta để lễ vật trước lúc vào hành lễ ở tháp Chính. Cả 3 ngôi tháp trong nhóm Po Sah Inư và đã và đang được tu bổ, tôn tạo lại rất rất nhiều lần để sở hữu được hình dạng thiết kế và không khí văn hóa truyền thống như hiện tại.
Từ trước cho tới nửa đầu thế kỷ 20 người Chăm thường tiến hành nhiều lễ nghi ở Tháp cổ Pô Sah Inư.
Năm 2005, liên hoan tiệc tùng Katê được phục dựng với vừa đủ những quy trình về không khí, tuổi thọ, hình thức, nội dung và giá trị nguyên gốc như xưa. Từ lúc được phục dựng cho tới nay, hàng năm liên hoan tiệc tùng Katê được tổ chức đều đặn tại tháp Po Sah Inư cổ kính, trở thành điểm đến chọn lựa thu hút khác quốc tế tạo đà cho tiến lên du ngoạn.
Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của Tháp cổ Pô Sah Inư, tỉnh Bình Thuận đã tổ chức lịch trình tham quan “Một ngày trải nghiệm văn hóa truyền thống Chăm” giúp người dân và khác quốc tế sẽ có được cái nhìn tổng thể và tìm hiểu sâu hơn về nền văn hóa truyền thống Chăm Bình Thuận.
Chương trình trải nghiệm nguồn gốc từ điểm Di tích Tháp Pô Sah Inư, phường Phú Hài, thành phố Phan Thiết đến Trung tâm trưng bày văn hóa truyền thống Chăm, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình.
Du khách sẽ được tìm hiểu về lịch sử hào hùng, thiết kế đền tháp, văn hóa truyền thống, đời sống vật chất và tinh thần của người Chăm, thưởng thức ẩm thực đặc trưng, hóa thân thành những chàng trai, thiếu nữ Chăm trong bộ trang phục truyền thống lâu đời và thực hành những điệu múa dân gian, nhạc cụ truyền thống lâu đời dân tộc./.
Phong cách địa trung hải
Phong cách tân cổ điển
Phong cách hiện đại